تفاوت چرخ‌ تخت بیمارستانی فلزی و پلیمری

 

 

مقدمه

در این مقاله به مقایسه چرخ بیمارستانی فلزی و پلیمری می‌پردازیم. با توجه به نیاز روز افزون صنعت پزشکی در کشورمان، تصمیم گرفتیم اطلاعاتی را منتشر کنیم تا مشتریان و سایر کارشناسان در حوزه تجهیز پزشکی بتوانند مفاهیم کلی و پایه ای را بهتر درک کنند.(در صورت عدم آشنایی) همچنین در صورت نیاز می‌توانید با مشاوران ما مشورت کنید.

 

نکته: قبل از شروع لازم است تا با این تصویر یک نمایه از چرخ بیمارستانی را در ذهن خود مجسم کنیم، این یک نسخه فلزی است (چرخ هایی که از جنس پلیمر هستند، ممکن است قسمت هسته مرکزی آن ها از جنس فلز باشد و یک روکش دوم از جنس پلیمر داشته باشند.)

 

 

انتخاب چرخ مناسب برای تخت بیمارستانی تأثیر مستقیم بر ایمنی بیمار، نگهداری کف‌بیمارستان، راحتی پرسنل و هزینه‌های عملیاتی دارد. در عمل، چرخ‌ها به‌صورت کلی به دو خانواده اصلی تقسیم می‌شوند:

• چرخ‌/رولر فلزی (یا با فریم/هسته فلزی)
• چرخ‌های پلیمری (نایلون، پلی‌اورتان/PU، TPE و غیره)

 

در ادامه به‌صورت فنی و مستند به بررسی تفاوت‌ها و موارد کاربرد می‌پردازیم. نیاز به شناسایی نوع مواد به کار رفته در چرخ، یک عامل تعین کننده در نحوه عملکرد و استقامت چرخ بیمارستانی در سال های آتی فعالیت چرخ است.

 

 

 

۱_ خواص ماده و آلیاژهای رایج (فلز و پلیمر)

کدام جنس بدنه و هسته برای استفاده بهتر است؟! آیا باید این تفاوت ها را در هنگام تجهیز بیمارسنتان در نظر گرفت؟

 

الف) فلزات و آلیاژهایی که بیشترین استفاده را دارند

• استنلس استیل (جنس 304 و 316) — این جنس مقاومت خوب در برابر خوردگی و زنگ‌زدگی دارد؛ 316 در برابر کلراید و محیط‌های مرطوب و خورنده مقاومتر است و در تجهیزات پزشکی که نیاز به استریلیزاسیون (ضد عفونی) و پاک‌کننده‌های قوی دارند، اولویت دارد. (304 و 316 معمول‌ترین گریدهای مورداستفاده در قطعات چرخ و شاسی).
• آلومینیوم (مثل آلیاژ 6061 یا آلیاژهای ریختگی) — سبک‌تر، خوردگی‌پذیری کمتر نسبت به فولاد معمولی و برای هسته‌های چرخ که وزن کم و مقاومت مناسب لازم است، کاربرد دارد.
• فولاد گالوانیزه یا پوشش‌دار — ارزان‌تر، استحکام بالا، اما در صورت ساییدگی پوشش ممکن است دچار خوردگی شود.

 

ب) پلیمرها و مشخصات فنی

• پلی‌اورتان (PU) — یک ترکیب برای حد مناسبی از سختی و جذب ضربه؛ غیر-مارک‌کننده (non-marking)، محافظت بهتر از کف یا کفپوش، سایش‌پذیری کم، نویز پایین و امکان فرمولاسیون‌های ضداسید/روغن. مناسب برای کاربردهایی که محافظت از کف و حرکت نرم و بی صدا مهم است.
• نایلون (PA) — سخت، مقاوم به بیشتر مواد شیمیایی، ظرفیت حمل بار بالا، با این حال ممکن است سطح کف را بیشتر در معرض خراش قرار دهد و صدای بیشتری ایجاد کند.
• ترموپلاستیک‎‌ها (TPE, TPU) و لاستیک‌های طبی — نرم‌تر هستند، جذب ارتعاش بهتری دارند، اما ظرفیت بار و دوام کمتری نسبت به PU یا هسته‌های فلزی دارند.

 

 

۲) کدام چرخ در کدام محیط مناسب‌تر است؟

برای انتخاب چرخ بیمارستانی مناسب با محیط عملیاتی، به صورت پیشفرض 3 گزینه مختلف را در نظر گرفته ایم.

 

محیط داخل بیمارستان (بخش‌های بستری، راهروها، اتاق عمل)

• پلی‌اورتان‌ روکش‌شده روی هسته فلزی/آلومینیومی بهترین گزینه است: چرا؟! حرکت نرم، کم‌صدا، محافظت از کف و مقاومت شیمیایی نسبتاً خوب در برابر پاک‌کننده‌های بیمارستانی. برای اتاق عمل و محیط‌های دارای تجهیزات حساس، نسخه‌های آنتی‌استاتیک یا با مقاومت الکتریکی مشخص توصیه می‌شود.

 

بخش اورژانس و حمل در داخل مرکز (سرعت‌ بالا، نیاز به مانور و احتمال برخورد و سایش زیاد)

• PU با هسته محکم (آلومینیوم/فولاد سبک) یا نایلون تقویت‌شده که امکان حرکت سریع و تحمل بار زیاد را دارند؛ همچنین قفل‌های محکم و سیستم ترمز / قفل جهت ثبات نیاز است (در مورد سیستم ترمز به صورت مفصل در راهنمای خرید چرخ بیمارستانی صحبت شده است).

 

تخت‌های آمبولانس / برانکارد و محیط بیرون (در این حالت کف ناهموار است، بارگذاری و تخلیه در وضعیت شدید تر است – کف از جنس سنگ و آسفالت)

• در آمبولانس‌ها معمولاً از چرخ‌هایی با هسته فشرده و روکش PU یا TPE و ابعاد بزرگ‌تر (برای عبور از ناهمواری) استفاده می‌شود؛ هسته ممکن است آلومینیومی یا فولادی باشد تا استحکام بالا و تحمل ضربه را فراهم کند. تولیدکنندگان مطرح برانکارد از PU با فرمولاسیون مقاوم استفاده می‌کنند.

 

 

۳) خاصیت آنتی‌استاتیک: چرخ پلیمری در برابر چرخ فلزی

 

در اتاق‌های عمل یا بخش‌هایی که تجهیزات الکترونیکی حساس وجود دارد، یا جایی که احتمال وجود گازهای قابل‌احتراق هست، باید از چرخ‌های دارای مشخصه الکتریکی مناسب (آنتی‌استاتیک یا رسانا طبق استاندارد) استفاده شود.

(در رابطه با چرخ های آنتی استاتیک به مقاله بررسی چرخ بیمارستانی آنتی استاتیک مراجعه کنید)

با توجه به نقش رسانایی متفاوت ماده و تاثیر آن بر ایمنی محیط بیمارستان، باید اطلاعات تکمیلی را با هم بررسی کنیم.

• فلز ذاتاً رسانا است و جریان استاتیک را به‌راحتی هدایت می‌کند.
• پلیمرها معمولاً عایق هستند؛ اما می‌توان آنها را با افزودنی‌ها یا ذغال‌کربن/الیاف رسانا ساخت یا لایه‌ای رسانا در هسته تعبیه کرد تا خاصیت آنتی‌استاتیک/هدایت الکتریکی پیدا کنند. استانداردهای EN/DIN مشخص می‌کنند که چرخ «آنتی‌استاتیک» زمانی محسوب می‌شود که مقاومت اهمی (Ohm) در یک بازه معین باشد (مثلاً طبق EN/DIN مقادیر آستانه برای رسانایی/آنتی‌استاتیک تعریف شده‌اند).

در عمل، چرخ پلیمری آنتی‌استاتیک باید طبق استاندارد تست شود؛ در غیر این صورت ممکن است بار الکتریکی را ذخیره کند و در محیط‌های حساس به ESD مشکل‌ساز شود.

 

 

 

 

۴) هزینه خرید از لحاظ عمر چرخ

 

• کل هزینه چرخه عمر (TCO): اگر هزینهٔ آسیب به کف، سر و صدا، و هزینه نگهداری را محاسبه کنید، چرخ‌های PU با عمر و محافظت از کف می‌توانند مقرون‌به‌صرفه‌تر باشند. چرخ‌های فلزی ارزانِ ساده روی کف‌های نرم یا پوشش‌دار باعث آسیب به کف و هزینه نگهداری بالاتر می‌شوند.
• گارانتی: یک عامل حیاطی دیگر برای هر دو مدل چرخ، ارائه گارانتی و خدمات پس از فروش است، زیرا میزان خسارت سالانه به مرکز تجهیز شده را کاهش می‌دهد.

 

 

 

 

۵) در کشورهای در حال توسعه مانند ایران کدام نوع چرخ بیشتر استفاده می‌شود؟

• در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته مصرف‌کنندگان گرایش به ترکیب هستهٔ فلزی یا آلومینیومی با روکش PU دارند (برای تعادل بین دوام و حفاظت از کف).اما در کشورهای در حال توسعه، به‌دلیل محدودیت بودجه و دسترسی، نسخه‌های ارزان‌تر فلزی، نایلون یا چرخ‌های پلیمری ساده و گاهی چرخ‌های فولادی پوشش‌دار مورد استفاده بیشتر قرار می‌گیرند. بازارهای آمبولانس و برانکارد هم اغلب به‌دنبال راه‌حل‌هایی با هزینه متوسط و دوام قابل‌قبول هستند.

 

 

۶) بررسی دوام و کیفیت در قالب مقایسه عملی (با توجه به محیط استفاده)

 

• دوام مکانیکی: هسته‌های فلزی (استنلس یا آلومینیوم) از نظر استحکام خمشی و مقاومت به ضربه برتری دارند. اما اگر روکش ضعیف پلیمری زود فرسوده شود، کل عملکرد کاهش می‌یابد.
• ساییدگی و مقاومت به مواد پاک‌کننده: PUهای با کیفیت بالا معمولاً مقاومت خیلی خوبی در برابر مواد شوینده، روغن و محلول‌های ضدعفونی‌کننده دارند؛ برخی نسخه‌های خاص برای محیط پزشکی فرموله شده‌اند. نایلون هم مقاومت شیمیایی خوبی دارد اما ممکن است کف را خراش دهد.
• نویز و راحتی حرکت: چرخ‌های پلیمری نرم‌تر (PU، TPE) حرکت روان‌تر و نویز کم‌تری دارند نسبت به چرخ‌های فلزی صلب.

 

 

۷) استانداردها و معیارهای تست 

 

• EN/DIN 12527–12533 — روش‌های آزمون و طبقه‌بندی برای چرخ‌ها است، از جمله مشخصات الکتریکی (هدایت/آنتی‌استاتیک) و آزمون‌های دینامیکی و استاتیکی. برای انتخاب چرخ آنتی‌استاتیک یا تست شده باید به این استانداردها توجه شود.

 

 

۸) پیشنهاد نهایی چرخ بیمارستانی

 

با توجه به توضیحاتی که داده شد، انتخاب شما چیست؟!

 

1. برای بخش‌های بستری و اتاق‌های حساس (اتاق عمل، ICU):
   • PU روی هستهٔ پلیمری – آلومینیوم – استیل، با مشخصه آنتی‌استاتیک/مطابق EN اگر تجهیزات حساس الکترونیکی وجود دارد. مزایا: حرکت نرم، کم‌صدا، محافظ کف، امکان استریل/پاک‌کننده.
2. برای اورژانس و جابجایی سریع داخل مرکز (تحت عملیات شدید):
   • هسته مقاوم (آلومینیوم یا فولاد تقویت‌شده) با روکش PU یا نایلون تقویت‌شده؛ قفل‌های محکم و سایز مناسب برای مانور سریع.
3. برای تخت یا برانکارد آمبولانس و محیط بیرونی:
   • چرخ‌های بزرگ‌تر با روکش PU یا TPE و هسته محکم(فلز یا فولاد)؛ فرمولاسیون‌های مقاوم در برابر ضربه و سایش؛ سیستم قفل/ترمز مقاوم.
4. اگر نیاز به هدایت الکتریکی – آنتی‌استاتیک دارید:
   • یا از قطعات فلزی استفاده کنید یا چرخ پلیمری با تاییدیه آنتی‌استاتیک طبق EN/DIN انتخاب کنید (مقدار مقاومت اهمی را از تأمین‌کننده دریافت و تست کنید).
5. اگر بودجه محدود باشد چظور:
   • برای کاهش TCO، PU با هسته اقتصادی (روکش‌شده) معمولاً بهتر است از نظر محافظت از کف و کاهش نگهداری، حتی اگر قیمت اولیه بالاتر باشد. برای بهینه سازی هزینه اولیه ممکن است نایلون یا چرخ فولادی انتخاب شود اما توجه به هزینه‌های تعمیر یا تعویض و آسیب کف داشته باشید.

 

 

جمع‌بندی کوتاه 

در این قسمت تمام مفاهیم به صورت یک نتیجه مختصر نوشته شده است.

 

• اگر اولویت شما محافظت از کف، حرکت نرم و کاهش نویز است: به سراغ چرخ‌های پلیمری (مخصوصاً PU) بروید.
• اگر اولویت مطلق استحکام و مقاومت به ضربه و آسیب فیزیکی است: هسته فلزی (استنلس یا آلومینیوم) با طراحی مناسب برتر است؛ اما بهتر است رویه‌ای محافظ (PU) داشته باشد تا کف آسیب نبیند.
• برای محیط‌های حساس الکترونیکی یا خطر ESD: فقط از چرخ‌های دارای گواهی الکتریکی-  آنتی‌استاتیک (طبق EN/DIN) استفاده کنید.

 

مقاله مرتبط:  راهنمای انتخاب چرخ بیمارستانی 1404